دستگاه تنفسی

در محیط‌های صنعتی، آتش‌نشانی، معادن، آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌هایی که با مواد شیمیایی یا فضاهای کم‌اکسیژن مواجه هستیم، یکی از حیاتی‌ترین تجهیزات ایمنی، دستگاه تنفسی یا Breathing Apparatus (BA) است. این دستگاه‌ها با تأمین هوای تنفسی پاک و فیلتر کردن آلاینده‌های سمی، از جان انسان‌ها محافظت می‌کنند.

تفاوتی ندارد کاربر یک جوشکار صنعتی است یا آتش‌نشان حرفه‌ای؛ بدون استفاده از یک دستگاه تنفسی مناسب، حضور در چنین فضاهایی به معنای قرار گرفتن در خطر جدی و حتی مرگ است.

دستگاه تنفسی چیست و چرا استفاده از آن ضروری است؟

دستگاه تنفسی (BA) سیستمی حفاظتی است که تنفس ایمن در شرایط حاد را فراهم می‌کند. این سیستم معمولاً شامل یک ماسک تمام‌صورت، منبع هوای فشرده (کپسول)، فیلتر یا یونیت پالایشگر، و بندهای حمل است.

هدف آن محافظت از سیستم تنفسی در برابر گازهای سمی، بخارات شیمیایی، ذرات خطرناک یا فضاهای فاقد اکسیژن کافی است.

استفاده از دستگاه تنفسی در صنایعی نظیر نفت و گاز، پتروشیمی، معدن، آتش‌نشانی، متالوژی، جوشکاری صنعتی و حتی تولید طلا، اجباری و نجات‌بخش است.

این دستگاه‌ها، قلب تپنده سیستم‌های ایمنی HSE محسوب می‌شوند و یکی از اجزای اصلی تجهیزات حفاظت فردی هستند.

انواع دستگاه تنفسی صنعتی و آتش‌نشانی | از کارگاه تا عملیات نجات

1. دستگاه تنفسی صنعتی

این نوع دستگاه‌ها مناسب برای کارگاه‌های جوشکاری، پالایشگاه‌ها، تصفیه‌خانه‌ها، کارخانجات شیمیایی و نیروگاه‌ها هستند. اغلب دارای:

ماسک تمام‌صورت مقاوم به بخارات شیمیایی

فیلتر چندمنظوره یا اتصال به یونیت پالایشگر

کپسول ۶ تا ۹ لیتری هوای فشرده

بندهای ایمن با طراحی ارگونومیک

مدل‌های صنعتی بیشتر در قالب Airline BA یا Filtered BA ارائه می‌شوند.

2. دستگاه تنفسی آتش‌نشانی

در عملیات نجات و مقابله با آتش، دستگاه تنفسی باید قابلیت عملکرد در دمای بالا و دود غلیظ را داشته باشد. دستگاه‌های SCBA (Self-Contained Breathing Apparatus)، مجهز به کپسول مستقل، انتخاب اصلی آتش‌نشان‌ها هستند.

ویژگی‌ها:

مقاومت بالا در برابر حرارت

هشدار افت فشار

طراحی سبک برای تحرک بالا

ماسک ضد بخار با دید وسیع

3. دستگاه تنفسی چینی

مدل‌های وارداتی چینی، با کیفیت قابل‌قبول و قیمت اقتصادی، انتخابی عالی برای پیمانکاران، پروژه‌های خصوصی، کارگاه‌های آموزشی و عملیات‌های غیرمداوم هستند.

این دستگاه‌ها دارای تاییدیه CE و قابلیت رقابت با مدل‌های گران‌قیمت‌تر هستند.

برای انتخاب ماسک مناسب این دستگاه‌ها، پیشنهاد می‌کنیم از دسته‌بندی ماسک تنفسی بازدید کنید.

مدل‌های وارداتی چینی که توسط فایرکس سیفتی ارائه می‌شوند، با رعایت استانداردهای بین‌المللی، گزینه‌ای اقتصادی و قابل‌اعتماد برای پروژه‌های صنعتی هستند.

بررسی سیستم پالایشگر شیمیایی و پالایشگر مخصوص جوشکاری | فیلتر قلب BA است

در برخی صنایع خاص، استفاده از دستگاه‌های تنفسی فیلتر‌دار به‌جای سیستم‌های مستقل (SCBA) مرسوم است؛ این دستگاه‌ها با کمک فیلترهای شیمیایی یا ذره‌گیر، هوای محیط را پاک‌سازی کرده و تنفسی ایمن برای کاربر فراهم می‌کنند. این نوع سیستم‌ها اغلب با عنوان پالایشگرهای تنفسی یا Powered Air Purifying Respirators (PAPR) شناخته می‌شوند. در چنین سیستم‌هایی، فیلتر عملاً قلب سیستم تنفسی محسوب می‌شود و انتخاب درست آن، ضامن سلامت کاربر است.

سیستم پالایشگر شیمیایی

در محیط‌هایی مانند صنایع شیمیایی، رنگ‌سازی، سم‌پاشی یا کار با حلال‌ها، سیستم پالایشگر شیمیایی با استفاده از فیلترهای چندلایه، آلودگی‌های سمی مانند:

بخارات آلی

گازهای اسیدی

آمونیاک و ترکیبات آلی فرّار

گازهای خطرناک مانند کلر یا فرمالدهید

را از هوای تنفسی حذف می‌کند.

سیستم‌هایی مانند PRF-103 RM3 مجهز به پمپ هوشمند، تنظیم دبی هوا (از 160 تا 280 لیتر بر دقیقه) و باتری قابل شارژ با عملکرد ۶ تا ۲۰ ساعته هستند که برای استفاده روزانه در خطوط تولید و صنایع شیمیایی بسیار ایده‌آل‌اند.

سیستم پالایشگر مخصوص جوشکاری

در عملیات جوشکاری، بخارات ناشی از حرارت و ذرات معلق فلزی بسیار خطرناک‌اند. سیستم‌های تنفسی مخصوص جوشکاری مانند PRF-102 RAD با استفاده از فیلترهای HEPA کلاس P3 با راندمان فیلتراسیون 99.99%، هوای تنفسی را از این ذرات پاک می‌کنند.

این سیستم‌ها معمولاً شامل:

ماسک یا کلاه خودکار جوشکاری با شیشه تیره‌شونده اتوماتیک

موتور پالایشگر با باتری قابل شارژ

فیلترهای قابل تعویض با نشانگر اشباع

بند کوله‌ای راحت برای استفاده در مدت طولانی هستند و ایمنی بسیار بالایی برای اپراتورهای جوشکاری فراهم می‌کنند.

دستگاه تنفسی ضد گاز سیانور و گاز طلا | تخصصی‌ترین نوع BA برای مرگبارترین گازها

گازهایی مثل سیانید هیدروژن (HCN) یا گازهای حاصل از فرآوری طلا، در کمترین زمان ممکن می‌توانند منجر به مرگ شوند. در این شرایط، تنها مدل‌هایی از BA که دارای ساختار کاملاً ایزوله، فیلتر چندلایه قدرتمند و ماسک EN136 Class 3 هستند، مجاز به استفاده می‌باشند.

ویژگی‌های این دستگاه‌ها:

فیلتر ترکیبی با قدرت جذب گازهای اسیدی و آلی

کپسول مستقل با فشار ۳۰۰ بار

هشداردهنده صوتی افت فشار

شیر اطمینان خروجی و ماسک دارای واشر سیلیکونی کامل

برخی مدل‌ها قابلیت اتصال به لباس ضد گاز را نیز دارند

این دستگاه‌ها اغلب در گروه SCBA پیشرفته قرار می‌گیرند و برای صنایع طلا، صنایع دفاعی و آزمایشگاه‌های شیمیایی طراحی شده‌اند.

سیستم تنفسی کوله‌ای | راحتی در جابه‌جایی، ایمنی در حرکت

در عملیات‌هایی که نیاز به تحرک بالا وجود دارد، مانند نجات در تونل، عملیات امداد معدن، کار در چاه و فضاهای بسته، استفاده از سیستم تنفسی کوله‌ای (Backpack BA) توصیه می‌شود.

ویژگی‌های دستگاه تنفسی کوله‌ای:

وزن متعادل در پشت، پخش‌شده روی دو شانه

دسترسی سریع به ماسک، شیلنگ و اتصالات

کپسول هوای فشرده ۳۰۰ بار با ظرفیت ۶ لیتر

استفاده با فیلترهای قابل تعویض یا سیستم SCBA

آلارم فشار پایین و گیج مانومتر دقیق

در این مدل‌ها، تکنسین می‌تواند بدون مزاحمت تجهیزات سنگین، وارد فضاهای تنگ و خطرناک شود و با دست‌های آزاد، عملیات را انجام دهد.

دستگاه تنفسی مخصوص شن‌پاشی و سندبلاست | نجات‌بخش در طوفان گرد و غبار

در کارگاه‌های شن‌پاشی، رنگ‌کاری صنعتی و خطوط سندبلاست، کارگر در معرض ذرات معلق خطرناک، سیلیس و بخارات شیمیایی ناشی از رنگ‌ها و رزین‌ها قرار دارد. استفاده از BA مخصوص شن‌پاشی در این محیط‌ها الزامی است.

خصوصیات دستگاه تنفسی شن‌پاشی:

سیستم تأمین هوای دائمی از طریق کمپرسور مرکزی

ماسک شن‌پاشی با دید وسیع و پوشش کامل صورت و گردن

سیستم پشتیبان اضطراری در صورت قطع هوای اصلی

فیلترهای کلاس P3 ضد گرد و غبار صنعتی

مدل‌های شن‌پاشی معمولاً در قالب Airline BA استفاده می‌شوند، یعنی هوای فشرده از منبع خارجی به کاربر منتقل می‌شود و نیاز به حمل کپسول نیست.

فیلتر یونیت اسپاسیانی | تصفیه هوای فشرده برای سیستم هوارسان دائم

در بسیاری از کارگاه‌های صنعتی و محیط‌هایی که عملیات طولانی‌مدت در معرض آلودگی هوا انجام می‌شود، استفاده از سیستم تنفسی مستقل (SCBA) به‌دلیل وزن بالا و زمان محدود، کارآمد نیست. در این شرایط، بهترین انتخاب، سیستم هوارسان دائم (Airline BA) است که از طریق کمپرسور هوای فشرده، اکسیژن تمیز را به ماسک کاربر می‌رساند.

اما نکته حیاتی در این سیستم، تصفیه کامل هوای خروجی کمپرسور است؛ چراکه هوای صنعتی می‌تواند حاوی بخارات روغن، ذرات معلق، رطوبت و گازهای شیمیایی خطرناک باشد.

اینجاست که فیلتر یونیت اسپاسیانی وارد می‌شود:

فیلتر یونیت‌های برند اسپاسیانی (Spasciani)، در مدل‌های تک‌نفره و دونفره طراحی شده‌اند تا هوای خروجی از کمپرسور را قبل از رسیدن به ماسک، کاملاً تصفیه کرده و ایمنی تنفسی کاربر را تضمین کنند.

ویژگی‌های اصلی فیلتر یونیت اسپاسیانی:

حذف ذرات روغن، بخارات شیمیایی، گرد و غبار و رطوبت

نصب بین کمپرسور و ماسک در سیستم Airline

دارای گیج کنترل فشار، سوپاپ اطمینان و فیلتر قابل تعویض

قابلیت تأمین هوای تمیز برای یک یا دو نفر به‌صورت هم‌زمان

بدنه آلومینیومی مقاوم با پایه دیواری یا قابل‌حمل

کاربردها:

کارگاه‌های شن‌پاشی (سندبلاست)

رنگ‌کاری صنعتی با اسپری‌های حلال‌دار

صنایع شیمیایی و سم‌پاشی

محیط‌های با زمان کار بالا و نیاز به هوای مستمر

استفاده از این یونیت‌ها، مکملی برای کمپرسورهایی نظیر TX-100 محسوب می‌شود و امکان استفاده از ماسک‌های تمام‌صورت با سیستم هوارسانی را فراهم می‌سازد.

کمپرسور شارژ سیلندر تنفسی TX-100 | راه‌حل حرفه‌ای برای شارژ سریع دستگاه‌های BA

برای استفاده از دستگاه‌های تنفسی SCBA یا همان BA، همیشه به کپسول هوای پر نیاز داریم. کمپرسورهای شارژ مخصوص، هوای فشرده تمیز و ایمن را در اختیار کاربر قرار می‌دهند.

مدل TX-100 یک کمپرسور برقی تک‌فاز است که مخصوص شارژ سیلندرهای تنفسی ۶ و ۹ لیتری طراحی شده و عملکردی قابل‌اعتماد دارد.

مزایای TX-100:

تک‌فاز و قابل استفاده در هر مکان با برق شهری

شارژ سریع سیلندر تا فشار ۳۰۰ بار

دارای سیستم فیلتر داخلی برای تأمین هوای تنفسی استاندارد

انتخاب مناسب برای آتش‌نشانی، صنایع نفت و گاز، و مراکز آموزشی

اگر در محل کار خود از دستگاه‌های BA استفاده می‌کنید، وجود چنین کمپرسوری برای شارژ به‌موقع سیلندرها ضروری است.

اطلاعات کامل این محصول را در صفحه کمپرسور TX-100 می‌توانید ببینید.

کمپرسور TX-100 به‌صورت مستقیم توسط فایرکس سیفتی وارد شده و با قیمت مناسب، خدمات تخصصی و تضمین کیفیت عرضه می‌شود.

اجزای اصلی دستگاه تنفسی BA | آشنایی با قلب سیستم تنفسی مستقل

دستگاه‌های تنفسی مستقل یا همان SCBA / BA (Breathing Apparatus) از چند جزء کلیدی تشکیل شده‌اند که هماهنگی دقیق آن‌ها، جان کاربر را در شرایط بحرانی نجات می‌دهد.

۱. کپسول هوای فشرده (Compressed Air Cylinder)

منبع تأمین تنفس ایمن است. معمولاً با فشار ۲۰۰ تا ۳۰۰ بار شارژ شده و از فولاد یا کامپوزیت ساخته می‌شود. رایج‌ترین ظرفیت‌ها ۶ و ۹ لیتر هستند که برای ۳۰ تا ۴۵ دقیقه استفاده طراحی شده‌اند.

۲. مانومتر و آلارم فشار (Pressure Gauge & Warning Whistle)

مانومتر، میزان فشار باقی‌مانده در کپسول را نمایش می‌دهد. آلارم صوتی نیز هنگام افت فشار از حد مشخص، هشدار می‌دهد تا کاربر فرصت خروج ایمن را داشته باشد.

۳. رگولاتور (Pressure Reducer)

فشار هوای داخل کپسول را کاهش داده و آن را برای تنفس مستقیم آماده می‌کند. سیستم‌های حرفه‌ای دارای رگولاتور دو مرحله‌ای هستند تا نوسان فشار ناگهانی نداشته باشند.

۴. ماسک تمام‌صورت (Full Facepiece Mask)

ماسک، چسبیده به صورت کاربر قرار می‌گیرد و مانع ورود هوای بیرون می‌شود. دارای لنز مقاوم، سوپاپ تنفسی و واشر سیلیکونی نرم است.

استانداردهای EN136 و ANSI Z87 در طراحی این ماسک‌ها رعایت می‌شود.

۵. هارنس یا بند کوله‌ای (Carrying Harness)

مجموعه کپسول، رگولاتور و شیلنگ‌ها روی بندهای مقاوم نصب می‌شوند که قابلیت تنظیم دارند. پدهای شانه‌ای، تحمل وزن را برای کاربران ساده می‌کند.

توجه: در برخی مدل‌ها، دستگاه تنفسی قابلیت اتصال به تجهیزات جانبی مانند ماسک ارتباطی، سیستم سرمایش یا دوربین حرارتی را نیز دارد.

چک‌لیست ده‌گانه بررسی BA قبل از استفاده | سلامت شما در گرو همین ده مورد است

هرگونه استفاده از دستگاه BA باید با بررسی دقیق و چک‌لیست انجام شود. این مرحله حتی در شرایط اضطراری نیز نباید حذف شود.

در اینجا یک لیست استاندارد ۱۰ موردی آورده‌ایم که توسط واحدهای HSE و سازمان آتش‌نشانی توصیه شده است:

1. بررسی فشار کپسول (حداقل ۹۰٪ پر باشد)

2. سلامت مانومتر و عملکرد هشدار فشار

3. سالم بودن رگولاتور و عدم وجود نشتی

4. پاک بودن سوپاپ ماسک و چسبندگی کامل واشر دور صورت

5. بسته بودن تمامی اتصالات و شیلنگ‌ها

6. تست تنفس در وضعیت استندبای (dry breathing test)

7. بررسی شیر اصلی دستگاه و نحوه باز و بسته شدن آن

8. کنترل قفل فیزیکی بند کوله‌ای و موقعیت مناسب روی بدن

9. اطمینان از نبود شکستگی یا خوردگی در قطعات فلزی یا پلاستیکی

10. بررسی تاریخ سرویس و اعتبار تست فشار کپسول

نکات طلایی نگهداری و سرویس دستگاه BA | افزایش عمر، تضمین عملکرد

دستگاه تنفسی BA اگر به‌درستی نگهداری نشود، در زمان نیاز نه تنها محافظ نیست، بلکه تهدیدی برای جان فرد خواهد بود. نگهداری صحیح، عمر دستگاه را تا ۱۰ سال یا بیشتر افزایش می‌دهد.

مهم‌ترین نکات نگهداری BA:

کپسول‌ها باید هر ۵ سال یک‌بار تست فشار (Hydro Test) شوند

پس از هر بار استفاده، ماسک با محلول ضدعفونی مخصوص تمیز شود

از قرار دادن دستگاه در محیط مرطوب یا در معرض نور خورشید خودداری کنید

باتری سیستم هشداردهنده فشار، هر ۶ ماه یک‌بار تعویض شود

پس از عملیات، دستگاه کاملاً شارژ و تمیز نگهداری شود

پیشنهاد می‌کنیم در کنار BA، از سایر تجهیزات تنفسی مکمل نظیر دوش و چشم‌شوی اضطراری و لباس ضد گاز نیز استفاده کنید.

دستگاه تنفسی برای فضاهای بسته و کم‌اکسیژن | وقتی هر ثانیه حیاتی‌ست

در فضاهای محدود مانند مخازن، چاه‌ها، کانال‌ها و سیلوها، اکسیژن محیط ممکن است بسیار پایین باشد یا حتی گازهای خفه‌کننده در فضا پخش شده باشند. ورود بدون تجهیز مناسب به چنین فضاهایی می‌تواند به بی‌هوشی سریع یا مرگ منجر شود.

SCBA یا BA با هوای فشرده مستقل، تنها گزینه مطمئن در این شرایط است. این دستگاه‌ها، بدون وابستگی به هوای محیط، امکان تنفس در فضاهای کاملاً بسته و خطرناک را فراهم می‌کنند.

ویژگی‌های مورد نیاز برای فضای بسته:

کپسول با حداقل ۳۰ دقیقه شارژ

ماسک تمام‌صورت ایزوله

هشدار افت فشار

وزن متعادل و قابلیت حمل آسان (مدل‌های کوله‌ای توصیه می‌شود)

برای تکمیل ایمنی ورود، استفاده از تجهیزات مکمل مانند دوش و چشم‌شوی اضطراری نیز توصیه می‌شود.

نقش دستگاه‌های BA در استانداردهای HSE سازمانی

در ساختار HSE حرفه‌ای، استفاده از BA یکی از الزامات قانونی در محیط‌هایی با ریسک تنفسی بالاست. سازمان‌هایی که با اجرای این استانداردها، کارمندان خود را به تجهیزات ایمن تنفسی مجهز می‌کنند، ریسک حوادث را به‌شکل محسوسی کاهش می‌دهند.

کاربرد در صنایع:

نفت و گاز

آتش‌نشانی

پتروشیمی

معادن

عملیات امداد و نجات شهری

علاوه بر تأمین تجهیزات، آموزش نحوه استفاده و چک‌لیست‌های دوره‌ای نیز بخش جدایی‌ناپذیر از پیاده‌سازی مؤثر HSE در حوزه تنفسی است.

جمع‌بندی: چه دستگاه تنفسی‌ای برای چه کاری مناسب است؟

برای انتخاب دستگاه تنفسی مناسب، باید به نوع فعالیت، مدت زمان حضور در محیط آلوده، و نوع آلاینده دقت کنید:

اگر در عملیات نجات، آتش‌نشانی یا اطفا حریق فعالیت دارید، بهترین گزینه برای شما دستگاه SCBA با کپسول ۶ یا ۹ لیتری و ماسک تمام‌صورت است که هوای مستقل و ایزوله‌شده را فراهم می‌کند.

اگر وارد فضاهای بسته مثل چاه، مخزن، سیلو یا تونل می‌شوید، باید از دستگاه BA مجهز به سیستم هشدار افت فشار و مدل‌های کوله‌ای سبک‌وزن استفاده کنید تا تحرک بیشتری داشته باشید و در صورت خطر سریع خارج شوید.

در محیط‌های شیمیایی با گازها یا بخارات خطرناک، استفاده از سیستم هوارسان دائم همراه با فیلتر یونیت اسپاسیانی توصیه می‌شود تا هوای تصفیه‌شده از طریق کمپرسور صنعتی به ماسک برسد.

در کارگاه‌های شن‌پاشی و رنگ‌کاری صنعتی، دستگاه‌های Airline BA که از کمپرسور مرکزی هوا می‌گیرند و به ماسک شن‌پاشی متصل‌اند، بهترین انتخاب هستند.

و در نهایت، برای شارژ سیلندرهای تنفسی، کمپرسور TX-100 که به‌صورت تک‌فاز کار می‌کند و امکان شارژ سریع تا فشار ۳۰۰ بار را دارد، گزینه‌ای حرفه‌ای و اقتصادی است.

مجموعه فایرکس سیفتی با ارائه تخصصی‌ترین دستگاه‌های تنفسی از برندهای معتبر، مشاوره فنی رایگان و قیمت رقابتی، همراه مطمئن شما در تأمین تجهیزات ایمنی تنفسی است.